„Trzynastka” lub „trzynasta pensja” to dodatkowe wynagrodzenie wypłacane pracownikom sfery budżetowej zgodnie z Ustawą z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1690), zwaną dalej ustawa. Przedmiotem tych rozważań nie będzie omówienie ustawy, tylko wskazanie skutków wykorzystania urlopu opiekuńczego przez pracownika zatrudnionego na kilka miesięcy u danego pracodawcy na uprawnienie otrzymania tego wynagrodzenia.
Dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie (art. 5 ust. 2 ustawy). Przepisy nie wskazują „sztywnego” terminu wypłaty tego wynagrodzenia, ale wskazują najpóźniejszy termin, w którym pracodawca zobowiązany jest dokonać wypłaty. Oznacza to, że wkrótce sfera budżetowa podejmie wyliczanie „trzynastek”.
Pracownik nabywa prawo do tego wynagrodzenia w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego (art. 2 ust. 1 ustawy). Jeżeli pracownik nie przepracował tego okresu, to nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy (art. 2 ust. 2 ustawy). Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach, określonych w art. 2 ust. 3 ustawy. Jednym z nich jest wykorzystanie nawet jednego dnia urlopu opiekuńczego.
Z dniem 26 kwietnia 2023 r. Ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 641) do Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1465), zwanej dalej KP zostały dodane nowe zwolnienia od pracy, a pośród nich właśnie urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym. Urlop ten przysługuje w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych (Art. 1731 KP).
W związku z powyższymi zmianami KP, do katalogu okoliczności uzasadniających przyznanie pracownikom „trzynastki” bez względu na przepracowany okres, został dodany także urlop opiekuńczy art. 2 ust. 3 pkt 6 lit. af) ustawy. Mimo, że zmiana nastąpiła w 2023 r. z rozmów przeprowadzonych z pracodawcami wynika, że nie zdawali sobie sprawy, że wykorzystanie choćby jednego dnia urlopu opiekuńczego przez pracownika zatrudnionego na kilka miesięcy u danego pracodawcy, skutkuje obowiązkiem wypłaty trzynastej pensji. Jeżeli pracownik skorzysta z minimum jednego dnia urlopu opiekuńczego i nie wystąpią przesłanki negatywne, o których mowa w art. 3 ustawy, tj. nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy trwająca dłużej niż dwa dni, stawienie się do pracy lub przebywanie w pracy w stanie nietrzeźwości, wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, wówczas nie będzie obowiązywać warunek przepracowania u pracodawcy co najmniej 6 miesięcy.
Należy podkreślić, że urlop opiekuńczy jest okresem niepłatnym, a więc skorzystanie z niego będzie skutkować niższą podstawą obliczenia trzynastki.
Istotne do rozważenia jest to czy rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika w ciągu roku skutkuje wypłatą tego wynagrodzenia z chwilą kiedy upłynie okres rozwiązania umowy? Pracodawca nie jest obowiązany do wypłacenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego w dniu rozwiązania stosunku pracy, gdyż przepisy ustawy tak nie wskazują. Będzie on zobowiązany do tego za rok, w którym nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy, w terminie wypłaty innym pracownikom zatrudnionym u pracodawcy, tak jak wskazywałam na wstępie, tj. nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy kolejnego roku kalendarzowego.
Autor: dr Agnieszka Gazda
Stan prawny na dzień: 8 stycznia 2024 r.
