Zmiana ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 28 kwietnia 2023 r. (Dz. U. 2023 r. poz. 818), zwaną dalej Ustawa zmieniająca wprowadza zmiany nie tylko do ww. Kodeksu ale także dla podmiotów wskazanych w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1426 ze zm.), zwaną dalej UWrispz, czyli jednostek organizacyjnych gminy, która organizuje pracę z rodziną, lub podmiot, któremu gmina na podstawie art. 190 zleciła organizację pracy z rodziną.
Ustawa zmieniająca dodaje art. 76a § 1 stanowiąc o tym, że na wniosek oskarżonego, który nie ukończył 18 lat, podczas posiedzenia albo rozprawy z jego udziałem może być obecny jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje. Jeśli oskarżony nie posiada przedstawiciela ustawowego lub osoby, pod której pieczą pozostaje, albo przewodniczący uznał, że udział tych osób może prowadzić do naruszenia praw lub interesów oskarżonego, jest niecelowy ze względu na jego dobro, uniemożliwia przeprowadzenie posiedzenia albo rozprawy albo utrudnia je w istotny sposób, oskarżony może wskazać inną osobę pełnoletnią. Jeżeli oskarżony nie wskazał takiej osoby lub przewodniczący uznał, że jej obecność może prowadzić do naruszenia praw lub interesów oskarżonego, jest niecelowa ze względu na jego dobro, uniemożliwia przeprowadzenie posiedzenia albo rozprawy albo utrudnia je w istotny sposób, przewodniczący wyznacza asystenta rodziny, o którym mowa w art. 12 UWrispz. Asystent rodziny ma wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji, w tym kwalifikacji z zakresu pracy z dziećmi.
Dodany przepis art. 76a przewiduje obecność asystenta rodziny w danym sądzie podczas rozprawy albo posiedzenia z udziałem oskarżonego, który nie ukończył 18 lat, jeśli obecność pozostałych osób wskazanych w tym przepisie nie jest możliwa. Wybór asystenta rodziny pozostaje w pełnej zgodzie z przepisami dyrektywy 2016/800, w szczególności z art. 15 ust. 2, który przewiduje, że jeżeli osoba dorosła wskazana przez dziecko nie jest do zaakceptowania przez właściwy organ, organ ten, uwzględniając najlepszy interes dziecka, wyznacza inną osobę, aby jemu towarzyszyła, a osoba ta może być także przedstawicielem organu lub innej instytucji odpowiedzialnej za ochronę lub dobro dzieci.
Tak więc z dniem 15 lutego 2024 r. zostanie zmieniony katalog zadań zdefiniowany w art. 15 ust. 1 pkt 11a UWrispz o „udzielanie wsparcia dziecku poprzez towarzyszenie mu podczas posiedzenia albo rozprawy z jego udziałem na podstawie art. 76a k.p.k.”.
W konsekwencji zmian dotyczących udziału asystenta rodziny podczas rozprawy albo posiedzenia, o których mowa w art. 76a k.p.k., w przepisie tym wskazano, że w przypadku potrzeby wyznaczenia asystenta rodziny do udziału w rozprawie albo posiedzeniu przewodniczący występuje do właściwego ze względu na miejsce prowadzenia postępowania kierownika jednostki organizacyjnej gminy, która organizuje pracę z rodziną, lub podmiotu, któremu gmina na podstawie art. 190 UWrispz zleciła organizację pracy z rodziną do niezwłocznego przekazania listy zatrudnionych asystentów rodziny wraz z danymi kontaktowymi. Po otrzymaniu tej listy przewodniczący wyznaczy asystenta rodziny, mając na względzie ochronę praw lub interesów oskarżonego oraz zapewnienie sprawnego przeprowadzenia posiedzenia lub rozprawy. Z uwagi na powyższe zmiana UWrispz, która w będzie nakładać na jednostki, o których mowa powyżej, obowiązek niezwłocznego przekazania listy zatrudnionych asystentów rodziny oraz danych kontaktowych. W tym miejscu musimy włączyć Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE i jeżeli zechcemy podać dane kontaktowe asystenta telefon i/lub e-mail prywatny, musimy mieć jego zgodę.
Do katalogu wydatków Skarbu Państwa dodano w postępowaniu karnym wynagrodzenie w postaci ryczałtu dla asystenta rodziny za udział w posiedzeniu albo rozprawie, o których mowa w art. 76a § 1 k.p.k. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 stycznia 2024 r. (Dz. U. z 2024 r., poz. 71) w sprawie określenia wysokości ryczałtu przysługującego asystentowi rodziny za udział w posiedzeniu albo rozprawie – określa, że asystentowi rodziny za udział w posiedzeniu albo rozprawie, o których mowa w art. 76a § 1, przysługuje ryczałt w wysokości 4% kwoty bazowej dla zawodowych kuratorów sądowych, której wysokość określa ustawa budżetowa. Zgodnie Art. 13. Ustawy Budżetowej z dnia 18 stycznia 2024 r. na rok 2024 (Dz. U. poz. 122) ustalono kwotę bazową dla zawodowych kuratorów sądowych w wysokości 2 628,54 zł. Powyższe oznacza, że asystentowi rodziny za udział w posiedzeniu albo rozprawie będzie przysługiwała kwota ok. 105,14zł. Jednakże należy podkreślić, że kwota ta zaspokajać będzie tylko uczestnictwo w sądzie ale także dojazd, nocleg i inne wydatki z tym związane asystenta rodziny. Ustawodawca milczy kto będzie wypłacał asystentowi rodziny za udział w posiedzeniu albo rozprawie, najprawdopodobniej kwotę tą wypłaci sąd, w którym będzie toczyło się postępowanie.
Data wejścia w życie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości została skorelowana z datą wejścia w życie zmian w k.p.k.
Ministerstwo Sprawiedliwości zakłada się, że ilość spraw z udziałem asystenta rodziny będzie marginalna – w skali kraju spraw takich będzie kilkadziesiąt, nie więcej niż 100 a ewentualne wydatki nie będą miały znacznego wpływu na wydatki sektora finansów publicznych (uzasadnienie do projektu 2933).
Autor: dr Agnieszka Gazda
Stan prawny na dzień: 7 lutego 2024 r.
